Antón Reixa, ghicho distinto

Cada vez me sinto máis atraído polos libros de memorias ou de conversas cos protagonistas do mundo que me toca vivir, e boto de menos que este tipo de manifestación literaria, sociolóxica ou política non se prodigue máis en Galicia. Entre onte e hoxe lin, case dun tirón, o Antón Reixa, ghicho distinto que acaba de publicar Xerais coa autoría de Manuel Xestoso e X. Cid Cabido.

En xeral gustoume o volume, aínda que penso que a un personaxe coma Antón Reixa había que tirarlle algo máis da corda e facerlle gallopar non só polas pradeiras que lle son máis propicias. Os entrevistadores fixéronlle, dende este punto de vista, o que se podía chamar un libro de memorias con sentido, dende logo, pero tamén consentido.

E, xa que estamos no que estamos, quérolle facer a Reixa unha puntualización. Ná páxina 53 atribúeme a min a filtración a La Voz de Galicia dunha disidencia ocurrida na Unión do Pobo Galego (UPG) “contra o ano 77”. Naquela altura, eu era correspondente do xornal El País –funno dende a súa fundación en 1976 ata o ano 1981– e, polo tanto, sería un contrasentido que andara daquela facendo “filtracións” a La Voz de Galicia, periódico co que nunca tiven ningunha relación laboral e no que non publiquei nin media ducia de artigos en toda a miña vida profesional, que foi longa e intensa.

Comencemos por reproducir o que contesta Reixa a unha pregunta que lle fan do modo seguinte:

–Ou sexa, que non chegaches a militar na UPG? Porque hai relatos contraditorios sobre esta cuestión.

–Non, non. Chega un momento en que me din que non e, a partir de aí, vanse precipitando os acontecementos. Contra o ano 77, dentro do que era a AN-PG, participo nun movemento no que coincido con Ferrín, que xa ía moi encamiñado a facer o que sería a UPG-Liña Proletaria, e máis con xente como Felipe Marzoa que era máis de perfil trotskista e que, por certo, é un filósofo extraordinario. Vímonos nunha conferencia onde eran todos ensinantes –o único estudante era eu– e acabamos asinando un manifesto que pedía democracia interna. A fin de contas, xa non estabamos na clandestinidade. Entón prodúcese unha filtración e ese documento sae na prensa, na primeira páxina da Voz de Galicia. E esa filtración –agora pódese contar– ten que ver con alguén moi próximo a nós, Pepe Caamaño.

Pepe Caamaño, un señor adorable, que xa non vive, era un psiquiatra de Santiago, un home moi marxista. Pero era tamén un tipo que vivía moi ben, era de familia rica. Eu creo recordar que, ademais, era moi amigo de Perfecto Conde. A Pepiño Caamaño suponlle unha grave crise nerviosa todo aquel asunto, dentro daquel ambiente bohemio de Santiago, e creo que lle acaba dando aquel papel a Perfecto Conde. Non sei os detalles pero aquilo fíltrase e sae na primeira páxina da Voz. Co cal, toda a cerna stalinista da UPG nos quere decapitar.

E véxome nunha reunión, nunha asemblea na Asociación Cultural de Vigo, que estaba na rúa López de Neira. Nós pediamos democracia interna, e tivémola. Someteuse a votación a nosa expulsión, todos levantaron a man. Inauguramos a democracia interna a conta de ir á rúa”.

Teño que dicirlle a Reixa que eu non sei que conto é este. Non lembro se La Voz de Galicia publicou na primeira páxina o mentado documento. Se cadra quen podería puntualizar este aspecto é Lois Álvarez Pousa, daquela delegado do xornal coruñés en Santiago e responsbábel da información política que se orixinaba na capital de Galicia. O que si sei é que eu non andaba de filtrador de noticias para a competencia. Tamén lembro e acabo de comprobalo na colección dixitalizada de El País (premer aquí) que, durante o ano que cita Reixa, o 1977, publiquei non unha senón varias noticias e comentarios sobre as loitas internas que tiñan lugar daquela na UPG, cando Elvira Souto era a súa secretaria xeral.

Só dúas páxinas máis para diante, Antón Reixa volve mexar fóra do penico. O polifacético vigués, a quen a vida acabou facendo del un teimoso admirador de Álvaro Cunqueiro –como é lóxico–, na páxina 57 do libro de Xestoso e Cid Cabido, peca outra vez de inexatitude. Transcribo: “Pero daquela o máis rancio eran Cunqueiro e un tal Antonio de Lozola (sic), que aparecían sempre coa Festa da Camelia e aquelas cousas. Aínda debo ter por aí os artigos de “El envés”, que publicaba na última do Faro de Vigo. Para min era dun localismo absurdo. E recordo que, no ano 68, gañara o Premio Nadal con Un hombre que se parecía a Orestes: compráramo miña nai e a min parecíame un horror”.

Sobre os gustos que puidese ter Reixa daquela non entro. Ça va de soi, e como é lóxico pode considerar a ranciura que queira e sobre quen queira. Pero “un tal Antonio de Lozola” non era outro que Antonio de Odriozola, un vasco afincado en Pontevedra durante boa parte da súa vida e ata a súa morte, que foi un dos máis interesantes bibliógrafos, investigadores e eruditos da súa época, excelente persoa e extraordinario conversador co que tiven a sorte de pasar moitas horas de viños e palique. A min non me parecía nada rancio, pero isto tamén é particular. Cada un ten os seus gustos. Como tampouco mo pareceu nunca Cunqueiro, co que tamén tiven o privilexio de parolar o seu. Nin mo parece Reixa porque leve sombreiro (Odriozola sempre levaba paxarela e unha camelia na lapela).

O que quero sinalar é que me extraña que Reixa fale con tanta frivolidade de Odriozola, a quen nombra como Antonio de Lizola, que os seus entrevistadores non corrixisen o seu erro e que o libro saia do prelo sen que ninguén se decatase deste gazapo (ai, aqueles antigos correctores que había nas editoriais!).

Porén, Antón Reixa guicho distinto é un libro que paga a pena ler, e que se le con fruición. Interesantísimo, ademais, para os que queiran coñecer ou repasar como foron moitas das cousas que pasaron en Galicia.