Os culpables da crise

Unha das poucas cousas evidentes, que non facía falta que a dixera Carlos Marx, é a de que o capital non ten patria e vai dun sitio a outro segundo lle convén. A particularización española da crise global está acelerando alarmantemente esa movilidade capitalísta en forma de fuga de capitais que acumulou, de xaneiro a maio deste ano, 163.185 millóns de euros como consecuencia da fuxida de inversores en carteira, préstamos e depósitos. 41.294 millón só nun mes, o de maio. No mesmo período do ano 2011, houbo un saldo positivo que rexistrou unha entrada de capitais por valor de 14.598,5 miillóns de euros.

Tax justice network

A incertidume e a desconfianza propagadas pola crise fixeron subir as desinversións en España, tanto pola parte dos estranxeiros como pola dos nacionais. As inversións no mercado financeiro (préstamos, depósitos, etc.) sumaron as saídas de 108.925,2 millóns de euros, a metade deles (54.139,8) de capital estranxeiro e a outra metade (54.785,4), diñeiro que os españois investiron no exterior. Segundo o Banco de España, a maior parte destas fugas de capitais corresponde a operacións interbancarias, especialmente depósitos da liquidez lograda polos bancos nas poxas do Banco Central Europeo.

Por riba de todo isto, está o refuxio de enormes cantidades de capital español nos diversos paraísos fiscais que operan polo mundo adiante. A fundación independente Tax Justice Network publicou o domingo 22 de xullo no xornal británico The Observer un extenso estudio sobre a evasión fiscal e os paraísos fiscais, dirixido por un antigo xefe de economía de MacKinsey and Company (empresa líder en consultoría de xestión a nivel mundial), James. S. Henry. Nestes informe analízase o “burato negro” cada vez máis importante que hai nas finanzas mundiais, o custo real do off shore, demasiado subestimado ata agora. Estatísticas do Fondo Monetario Internacional, do Banco Mundial e doutros organismos reguladores internacionais permiten estimar en 17.000 billóns de euros os activos financeiros escondidos nos paraísos fiscais. James S. Henry eleva esta cantidade ata 25.000 billóns, o que representa un resultado maior co de sumar os produtos interiores brutos (PIB) dos Estados Unidos e Xapón. Esta estimación refírese só á riqueza financeira, pois como di Henry “unha boa parte dos activos investidos no inmobiliario, iates, cabalos de carreiras e outras cousas que contan nas grandes fortunas son detentadas a través das estruturas off shore que imposibilitan a identificación dos seus propietarios”.

Tax justice network

Segundo o estudio que se cita, “unha análise detallada dos 50 primeiros bancos privados internacionais revela que, a finais do 2010, xestionaban colectivamente máis de 15.000 billóns de euros de investimentos internacionais pola conta de clientes privados, incluídos os que pasan a través dos trusts e das fundacións”. Polo tanto, en contra do que se empeñan en desmentir as fontes oficiais, “o sistema bancario internacional é a pedra angular deste sistema de evasión fiscal”, como publicou o 24 de xullo o xornal electrónico francés Mediapart.

Un caso recente ilustra esta hipótese. A mediados de xullo pasado deuse a coñecer un informe de máis de 300 páxinas, elaborado pola Comisión de Investigación do Senado dos Estados Unidos sobre algo que veu pasando no Hong Kong Shangay Banking Center (HSBC), un enorme grupo bancario que presta servizos financeiros a 125 millóns de clientes en todo o mundo.

O HSBC non só favoreceu a evasión fiscal senón que tamén pechou os ollos para que parte dos seus clientes levasen a cabo prácticas criminais. Permitiu, por exemplo, lavar diñeiro procedente do narcotráfico e do tráfico de armas en México, e estivo relacionado co terrorismo en Arabia Saudita e co finanzamento de armas en Sudán e Irán. Máis de 60.000 contas abertas na súa filial mexicana foron aloxadas nas Illas Caimán. Sobre o 41 por cento destas contas, o HSBC case non tiña ningunha información nin execrcía control sobre elas, a pesar de que sabía que representaban grandes perigos de branqueo de diñeiro da droga. Cando foi collido coas mans na masa, o citado grupo bancario decrarouse “profundamente conmovido” e presentou excusas. Seguramente todo quedará nunha multa.

Tax justice network

A realidade é que os grandes bancos de todo o mundo teñen algo que ver coa evasión fiscal. A Union des Banques Suisses (UBS) está á cabeza das prácticas evasivas fiscais e da evasión de capitais cunha longuísima experiencia en contabilidades ocultas. Crédit Suisse e HSBC síguena de preto. Deutsche Bank e BNB Paribas, os dous grandes bancos europeos, tiveron que facer esforzos para pasaren, respectivamente, dos postos 6º e 8º que ocupaban no ano 2005 aos 4º e 6º no 2010, para clasificarse na xestión de fortunas. Hai mesmo un caso especialmente sintomático. O do pequeno banco de Xenebra Pictet, que pasou a ocupar o segundo posto desa xestión de fortunas no 2010. O seu nome atópase en abondosos casos franceses de evasión fiscal. En España, casos como os do Banco Santander tamén están relacionados con estas prácticas internacionais.

O máis cuiroso é que na listaxe deste problema, correspondente ao 2010, tamén figuran numerosos bancos que foron rescatados con fondos públicos entre o 2008 e o 2009: Barclays, ABN Amro, Goldman Sachs, BNP Paribas e Crédit Agricole. De onde se duduce que os gobernos salvaron bancos sen pedirlles nen sequera que pechasen as súas sucursais situadas en paraísos fiscais.

Nun período de cinco anos, os activos xestionados por conta da súa clientela internacional case foron multiplicados por 1,5, e pasaron de 9.000 a 15.000 billóns de euros polos efectos da mundialización. O informe de Tax Justice Network considera alarmante de que “a lista negra dos parísos fiscais estabrecida pola OCDE, censada como a liña da fronte do combate mundial contra a opacidade, fose valeirada o 7 de abril do 2009, cinco días despois do comunicado do G20. Os paraísos fiscais agora están censados como limpos, e durante este tempo os bancos internacionais continúan prosperando na xestión de fortunas”.

Os paraísos fiscais decote non son máis ca estruturas de tánsito, lugares de paso, segundo indica o informe. Se as grandes fortunas o que buscan é a opacidade e o segredo para fuxir dos impostos e das taxas, o que queren ao mesmo tempo é beneficiárense das melllores garantías para protexer os seus haberes. Queren a seguridade do dereito e da lei, e só os grandes países desenvolvidos lles poden aportar esa seguridade.

Os verdadeios paraísos fiscais non son as Illas Caimán ou as Illas Virxes, senón Londres, Suiza, Luxemburgo e Nova York, onde hai estabilidade xurídica, fiscal e política, segundo sostén Fernand Grulms, presidente de Luxembourg for Finance, citado por Nichaols Shaxson no seu libro Les paradis fiscaux.

Os grandes bancos convertéronse en expertos na prestación de servizos a medida para ofrecer os mellores consellos fiscais, xurídicos e financeiros aos seus clientes. Saben pasar dun fondo a outro, dunha praza a outra con total discreción, para lograr os mellores proveitos destinados aos seus propios estabrecementos e á súa clientela. Estas entidades nunca tiveron escrúpulos para acoller, dende os anos 70 do século pasado, aos ditadores africanos ou de países subdesonvolvidos que reconvertían en poucas semanas ou en poucos días en haberes personais os créditos que lle eran concedidos aos seus países, deixando que pagaran as débedas as súas poboacións, e abríronlles as súas portas a todos –narcotraficantes e traficantes de armas incluídos– coa liberaliralización dos mercados de capitais e a baixa de impostos promovidas por Ronald Reagan e Margaert Thachter a partir de 1980. Dá igual que sexan emprendedores de Silicon Valley, propietarios de grandes grupos, deportistas, oligarcas rusos ou narcotraficantes. Todos son ben chegados.

“Unha a unha, as teorías liberais caen –publicou Martine Orange en Mediapart–. O aumento das rendas dos máis ricos non se transmite ao resto da poboación. Como estaba previsto, a liberalización dos mercados de capitais non garantiza a eficiencia dos mercados senón que, todo o contario, favorece os buratos negros cada vez máis importantes das finanzas internacionais. A baixa dos impostos non contén a evasión fiscal. Ben pola contra, acrecenta as desigualdades rompendo os sistemas de redistribución”. É todo o que veu denunciando o premio Nobel de Economía norteamericano Paul Krugman nos últimos tempos.

Que paaría se non houbese toda esta evasión fiscal? Pois que seguramente non habería crise económica nin social. James S. Henry calcula que, sobre a base dun rendemento do 3 por cento, as rendas dos billóns de euros que andan ocultos ao fisco, se estivesen gravados cun 30 por cento, aportarían entre 155 e 225 billóns de euros aos gobernos perxudicados. Estas cifras afectan sobre todo aos países non occidentais, posto que a evasión fiscal cometida en América Latina ou en Asia dende hai máis de trinta anos é simplemente espectacular. Como apunta Henry, “os 139 países de rendas máis baixas do mundo que son considerados tradicionalmente debedores netos contabilizan, segundo as estatísticas oficiais, unha débeda exterior de 4.900 billóns de euros a finais do 2010, pero se as reservas en divisas estranxeiras e as contas exteriores, comprendido o off shore, dos seus ricos nacionais fosen incluídas, a imaxe invertiríase totalmente: son acreedores netos con respecto ao resto do mundo a un nivel de 12.200 a 15.800 billóns de euros. O problema é que os activos son detentados por un pequeno número de idividuos ricos, mentres que a débeda é soportada polo conxunto da poboación do seu país”.

En plena crise, Europa está no mesmo caso. Se a evasión fiscal e a opacidade financeira non minasen o sistema, a zona euro sería tamén acreedora neta con respecto ao resto do mundo, e as débedas considerads insoportábeis de paisés como Grecia, España, Italia, Portugal e Irlanda baixarían de maneira sorprendente se os cartos que fuxiron a Suecia, Luxemburgo ou Londres volvensen a entrar no país de orixe e pagasen normalmente os seus impostos.

O que pasa é que as grandes fortunas e os bancos chegaron a ter tanto poder que organizan o sistema para o seu único proveito, esixíndolles aos políticos os mellores servizos e as mellores proteccións da súa riqueza sen pagar nada. Son os mesmos que, a través dos bancos, dos hege funds, dos fondos de investimento e grazas ao enorme capital que acumularon ao longo das últimas tres décadas, organizan a desestablización da zona euro e protestan contra a magnitude das débedas.

No momento en que Europa gallopa cara a súa ruína e os gastos sociais e educativos son considerados luxos insoportábeis, ou se controla todos estes buratos negros da economía internacional ou nos imos todos ao burato do inferno. Só é cuestión de tempo.