As Encrobas non se rinden

Teñen mérito os veciños de As Encrobas. Cando se construíu a central térmica de Meirama, hai case trinta anos, souberon significarse como os campesiños máis rebeldes de Galicia. O falecido cura Moncho Valcarce, unha especie de Che Guevara católico daquela época, escribíu con eles parte das páxinas máis heroicas da protesta cidadá galega que, xunto coa oposición mostrada tamén daquela contra contra unha proxectada instalación de central nuclear en Xove (Lugo), xa forma parte da nosa historia recente.
Como fixeran os labregos de Castrelo de Miño (Ourense) ao mediar a década dos sesenta, opoñéndose sen éxito a que Fenosa lles asulagara as ricas terras que viñan labrando de xeneración en xeneración, os das Encrobas ergueron a fouce da insumisión contra unha das dúas centrais térmicas –a outra é a de As Pontes– que máis contaminaron e aínda seguen contaminando a atmósfera e a paisaxe galegas. Os que vivimos aqueles días, nos que comenzaba a despuntar como sensíbel e gran escritor e xornalista Manoliño Rivas –daquela chamabamoslle así–, sabemos ben da fortaleza humana e solidaria daqueles homes e mulleres do concello de Cerceda que mesmo poñían a súa vida en perigo diante da represión da que os facían obxecto unhas forzas públicas que aínda eran franquistas en todos os seus comportamentos. Quen non garda na súa retina a imaxe daquela muller que erguía o paraugas contra a culata do mosquetón que esgrimía contra ela un garda civil tocado de tricornio e capa verde? A foto que lle fixo non me acordo quen –coido que foi un fotógrafo de La Voz de Galicia– rematou por dar a volta o mundo e aínda hoxe constitúe unha das iconas máis representativas da historia social galega.
A min o das Encrobas lembrábame moito o que pasara en Castrelo de Miño, algo que tamén me tocou vivir de preto, coa diferencia de que non deu lugar, como no caso de Ourense, ao desenvolvemento dunha personalidade moi salientábel do mundo empresarial galego. En Castrelo era mestre de escola e presidente da Irmandade de Labradores Euloxio Gómez Franqueira, que foi logo fundador e fac totum das impostantísimas Cooperativas Ourensenas que deron orixe ao hoxe poderoso Grupo Coren. Franqueira foi daquela un dos elementos máis movilizadores da loita campesiña contra a construcción do pantano de Castrelo de Miño. Loita na que foron fundamentais os agit-props do Partido Comunista daquela época, con Xesús Alonso Montero á súa cabeza, e a incipiente Unión do Pobo Galego (UPG) que estaba aparecendo da man de Xosé Luís Méndez Ferrín. Case me atrevería a estabrecer algunha forma de paralelismo entre o que representou Gómez Franqueira en Castrelo e o papel que lle tocou xogar a Ramón Valcarce nas Encrobas, salvando dende logo as moitas diferencias persoais que presentaban estes dous personaxes.
O caso é que o o das Encrobas non rematou aínda. Mulleres e homes coma os que había hai tres décadas na zona continúan agora a loita sobre todo na aldea de A Lousa, onde cada día que pasa vén como a central de Lignitos de Meirama, S.A. (Limeisa), filial de Fenosa, estraga boa parte dos seus cultivos e pon en perigo a súa saúde con emanacións de cinzas e materia orgánica que mesmo conteñen metais pesados como plomo, cadmio e arsénico e unha acidez extremadamente alta (Ph=1,56), segundo os etudo que acaba de facer o profesor da Universidade da Coruña Manuel Soto.
Non é de extrañar, polo tanto, que Xoán Castro Rivas, voceiro dos afetados e presidente da asociación de veciños A Outra Cerceda, sega erguendo o berro de protesta que ergueu no seu día o cura Valcarce.